حرم سید محمد بن علی الهادی (علیه‌السلام)

حرم سید محمد بن علی الهادی (ع) در بلد | نگینی معنوی در مسیر سامرا

در مسیر زیارتی بغداد به سامرا، جایی نزدیک شهر کوچک و آرام بلد، گنبدی فیروزه‌ای بر فراز آرامگاهی قرار دارد که سال‌هاست مأمن دل‌های دلداده و زائران اهل بیت (ع) است. اینجا حرم مطهر سید محمد علیه‌السلام است؛ فرزند گرانقدر امام علی النقی (ع) و برادر بزرگوار امام حسن عسکری (ع).

جایگاه و نسب شریف

سید محمد، معروف به «سبع الدجیل»، از چهره‌های ممتاز خاندان اهل بیت در قرن سوم هجری است. او در سال ۲۲۸ قمری در منطقه صریا، در نزدیکی مدینه چشم به جهان گشود. مادرش بانویی فاضله به نام حدیث یا سلیل بود. گرچه امام علی النقی (ع) به دستور متوکل عباسی به سامرا احضار شد، سید محمد تا سال‌ها در مدینه ماند. اما در سال ۲۵۲ قمری، پس از دیداری با پدر، در مسیر بازگشت به مدینه، در شهر بلد بیمار شد و در همان‌جا به ملکوت اعلی پیوست.

چرا به او «سبع‌الدجیل» می‌گویند؟

عراقی‌ها از دیرباز او را با لقب «سبع الدجیل» (شیر دجیل) یاد می‌کنند؛ لقبی که نشان‌دهنده عظمت، شجاعت، و احترام بی‌نظیر مردم به مقام معنوی اوست. حتی اهل سنت نیز به سید محمد احترام خاصی قائل‌اند. گفته می‌شود عراقی‌ها از ترس عواقب دنیوی و اخروی، کمتر به نام او قسم می‌خورند؛ نشانی از باور به قدرت معنوی و کرامات او در میان مردم.

شخصیت و فضیلت‌های اخلاقی

سید محمد در دامن امامت رشد یافت؛ پدری چون امام هادی (ع) و برادری چون امام حسن عسکری (ع)، او را تربیت کردند. از لحاظ علم، ادب، و تقوا در میان مردم سرآمد بود. آن‌چنان جایگاه معنوی و اخلاقی داشت که برخی شیعیان گمان می‌کردند او جانشین پدرش خواهد بود. اما با درگذشت او، سه سال پیش از وفات امام هادی (ع)، امامت به برادرش حسن بن علی (ع) سپرده شد.

امام حسن عسکری (ع) پس از رحلت برادر، در حالی‌که گریبان چاک کرده بود، در مجلس عزای او حاضر شد و سوگواری کرد؛ روایتی که نشانی از جایگاه عاطفی و روحی سید محمد در قلب اهل بیت (ع) دارد.

کرامات سید محمد (ع)

آستانه سید محمد، محل ظهور بسیاری از کرامات است. از جمله ماجرای مردی عرب که گوسفند نذرشده را بدون توجه ذبح کرده و دچار شلی دست شد. پس از توبه و زیارت، شفا یافت. چنین داستان‌هایی، که توسط علما و خدام حرم نقل شده‌اند، امروز هم الهام‌بخش هزاران زائر است.

معماری و تاریخچه حرم مطهر

بنای حرم بارها در طول قرون بازسازی شده است. نخستین بنا به قرن چهارم هجری نسبت داده شده و به احتمال زیاد توسط عضدالدوله دیلمی ساخته شده است. شاه اسماعیل صفوی در قرن دهم هجری، و سپس ملا محمد رفیع تبریزی در قرن دوازدهم، اقدام به بازسازی‌هایی کردند.

در سده سیزدهم هجری، شیخ زین‌الدین آل سلماسی گنبد آجری بر مقبره ساخت و کاروانسرایی برای زائران احداث کرد. اما چشمگیرترین بازسازی، در دوران قاجار با معماری ایرانی انجام شد. حرم دارای صحنی مربع‌شکل به ابعاد ۱۵۰ متر، گنبدی به محیط ۵۰ متر و ارتفاع ۴۵ متر، و مناره‌ای ۴۰ متری است. آینه‌کاری‌ها، کاشی‌کاری‌ها، و ضریح نقره‌ای، فضای حرم را به مکانی روح‌نواز تبدیل کرده‌اند.

موقعیت جغرافیایی

مرقد مطهر سید محمد (ع) در شهر بلد، در حدود ۵۰ کیلومتری سامرا و ۸۵ کیلومتری بغداد قرار دارد. این منطقه بر مسیر زیارتی سامرا قرار داشته و یکی از نقاط مهم زیارت در عراق به شمار می‌رود.

فرزندان و نسل ایشان

درباره فرزندان سید محمد اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی از علمای انساب، فرزندی برای او قائل نیستند، اما برخی منابع، از جمله شیخ عباس قمی، از سه فرزند به نام‌های حسین، علی و احمد یاد کرده‌اند. سادات «آل بعاج» نیز نسب خود را به ایشان می‌رسانند.

جمع‌بندی

زیارت حرم سید محمد، نه‌تنها از نظر تاریخی و معماری ارزشمند است، بلکه تجلی‌گاه عشق مردم عراق به خاندان نبوت است. این آستانه، آرامشگاه دل‌های بی‌قرار، و مقصد عاشقان راه ولایت است. اگر روزی مسیر زیارت سامرا را در پیش گرفتید، دل از بلد نبرید؛ شاید شفایی، دعایی، یا آرامشی در این گنبد فیروزه‌ای در انتظار شما باشد.